n
o, n., later m. vn. of do-immchella. timchel, timchell,
tiomchal,
tiomchall,
IGT Decl. § 11
; timchal,
timchall,
§ 17
.
I
(a) act of going around, surrounding:
it hé immefolngat
a thris timchel (sic leg.),
Thes. ii 33.23
.
it trí mís deacc soli
oc timchull ærat tonimchéla luna inna óenmís,
19
.
iar
timchull (sic leg.),
22
.
grian a girando .i. o timchull,
O'Mulc.
660
.
tréin iar timchul daire dall,
SR 6355
. greiss timchill do
denomh surrounding movement,
AFM iii 632 9
.
gres timchill,
AU ii 524.10
.
beim timcill don erbull,
Stair Erc. 1322
.
cethernn timchill ríg Midhi `
body-guard
,'
BColm. 102.2
.
isinn aimsir timcill
at that time (?),
ZCP x 49.23
. ar tí ar
dtimchill attempting to surround us,
Dán Dé xii 3
.
an chuairt
thimchil,
DDána 26.5
. nar ghabh iul timchil as teagh
`roundabout path,'
PBocht 13.7
.
(b)
circuit, circumference, boundary:
mochean dogní
timcheall tráth,
SG 33.19
.
bói móin mór ... san athgoirit
roimhe aran slicchidh, ┐ timcheall mor aice,
BNnÉ 208.21
.
do-bir sí ... trí timchil,
IGT Decl. ex. 514
. atat ... secht
timchill im an talmain `sept zones'
RC xxiv 372.33
.
coimhlinas an firmamint a timcill,
Ir. Astr. Tr. 62.13
. t.¤ .i. gabáil,
ut est, ma ro thimcill in filidh a áir `
circulation
' (Plummer
MS. notes),
H 3.18, 654
(
O'Curry 1478
) (cf. also tincell). ceithre
hordlaithe timcheall gach cloiche
circumference
,
Flower Cat.
471.34
. is daingean a timcheall its boundary,
ZCP iv 243.7
=
is daingen a himtimchell na carcrach sin,
LU 2447.
II adv.
(a) t.¤
around:
doluid F. timcheall colléic co
mbaí isin Bruigh,
Ériu xii 156.11
.
na co risat fir hErend
timchell,
TBC-LL¹ 2890
.
co tainic t.¤ o Loch Garman,
RC xviii
51.25
.
in tromlonges t.¤ i Connachtaib,
CRR 58.y
. téid-leabhair tochailte tiomchol `engraved all round,'
Studies
1923, 598 § 9
.
(b) ar (íar) t.¤
in succession, in turn:
días fa sech ar timcheall d'fianuip hĒrenn acum foraire,
Fianaig. 56.26
.
a
gabail ar timcell dona daerceilib,
Laws i 184.x Comm.
rígan ar th.¤ díb,
TTr. 441
.
co tiged gach drong ar dtimcheall,
Études Celt. ii 298.6
=
ar timchill,
ZCP iii 35.7
.
To this:
gach lai timcheall,
Lism. L. 2849
. Cf.
iar n-urd
timchill,
4163
.
III d
s. as prep. with gen.; later also i t.¤
(a)
around:
timchull na Emna,
TBC-LL¹ 1132
.
dobeired ... a mér timcholl
(hi timchul v.l.) lainne a scéith,
Ériu iii 142.232
.
t.¤ cacha
oenchrose,
SR 372
.
cach ae dib t.¤ aroili,
BDD² 1339
.
ní
tugadh timcheall Áodha | a mílchoin ná a macáomha,
IGT
Decl. ex. 930
.
d'eccla an tighe na timchall,
Irish Texts ii
35 § 2
.
do iadsad Cenel Conaill uili a timchall in trenmiled,
Ann. Conn. 1401.26
.
i dtimcheall a dTighearna,
Dán Dé
xiii 2.
(b)
about, approximately:
t.¤ na Samna,
Ann. Conn.
1404.4
.
timchiol mhedōin laoi,
Fl. Earls 32.8
.
timcheall
is leath-uair sa ló,
Donlevy 474.17
.
timc[h]eal sē fichit éigin
ponta,
Fl. Earls 86.y
.
(c) (usually i t.¤
)
concerning, on account of, for the sake
of:
an sciúrsadh tuc an t-aingel dó fen timcell Aedhain,
ZCP xi 128.7
.
a timcheall shubstainti na trī persan,
xiii
181.1
.
amhail is mar dhéanfadh sibh im timcheallsa do
dhéanamh uime,
Maguires of F. § 41
.
gach uile ainmían
dá raibe t.¤ a gradha aice do dul ar cul uaithe,
BCC 244.37
.
Mac Donnchaidh ... do mharbhadh i mBreifne ... i timcell
fhuadáin creiche,
AFM vi 2048.17
.
do gab truaidhe mor
'na t.¤ é,
ZCP x 232.10
.
a dtimcheall luicht theagaisg an
tsoisgéil,
Donlevy 128.4
. sa truaill atám 'na timcheall, `of
which I speak,'
Dán Dé xx 42
. do bhí taobh-nocht im
thimcheall on my account,
Ir. Monthly 1928, 331 § 8
.
cen
caithem t.¤ a fine,
Laws iii 50.12 Comm.
ní faghtar troid na
t.¤
,
O'Gr. Cat. 466.20.
a arm timcell catha `his panoply of
battle,'
CCath. 5203.
(d)
besides, without, in the absence of:
nidan chosmili
frisna preceptori atobsegatsi ar timchellni,
Wb. 14d37
.
ra
batar ... ingena imdai aice t.¤ in lochta ra thurmisem,
TTr.
718
. a rád fria thimthirid inda timchol `by telling his servant
privately,'
Mon. Tall. 146.32
.
issed atrubairt B. fri cach
ae t.¤ araile,
LU 8258
(FB).
drubh 'na timcell .i. 'na ēgmuis,
ZCP v 487 § 15
.
cid mor do ernaigthi aile donemm t.¤ na
paitri,
PH 7987
. fuit na bliadna t.¤ in chorgais apart from
Lent,
4979
. timcheall na macraidhe .i. an égmais na macraidhe, O'Cl. ? To this:
mairc dos n-uc masu asa t.¤
,
IT
ii2 176.64
.
(e) In phrase i dt.¤
,
in the ancestry of:
gé bheith lá gan
réidhe riom | ar gcréine a-tá 'n-a thimchioll,
DDána 5.16
.
a mheic Máire nach muidh mionn | rogha Gaoidheal tá id
thimchioll,
102.44
.
an corp ar ar cheannchais neamh
| creidim ó táid 'n-a thimcheal,
PBocht 14.37
.
(f) With do-icc, etc.
(i)
goes around:
tic t.¤ in luirg,
TTr. 404
.
tic timcheall in ech,
Aen. 2848
.
tanic in brec
for t.¤
,
MacCongl. 25.23
.
(ii)
discusses: fada ata ag tocht na
thiomcholl `
debating
,'
Studies 1919, 256 § 1
.
ata cás comairle
im chionn | fada as cóir techt na timchioll,
O'Gr. Cat.
482.27.
(iii)
circumvents:
terc fer nach teguit timcheall,
Ériu iv 212 § 3
. tecar na timchol they are circumvented,
PBA v 131 §23
.
tánic a ṅgáes t.¤ Túathi Dé Danand,
MU² 2
.
nír édir theacht 'n-a timcheall,
Aithd. D. 10.18
.
Compds.
¤gerrad act of circumcising: circumcision:
an crodh e do thimchillghearradh,
Donlevy xvi 11
.
is tarbhach
an timcheallgherradh gu deimhin,
Romans ii 25
. See also gerrad.
¤tescad =
prec.:
timchillteasgadh,
TSh. 3290
. See also tescad.
¤trén
strong all
around:
ón torandchles timchilltréin tuc ... orra,
Comp. CC 106.19
.